Libya'da kal?c? bar??, istikrar ve güvenli?in sa?lanmas?na katk? sa?lamak ve kar??l?kl? yarar temelinde mümkün olan tüm alanlarda ili?kiler geli?tirmek amac?yla Türkiye, Libya ile 27 Kas?m 2019'da Libya Ba?bakan? Fayiz es-Serrac ve Cumhurba?kan? Recep Tayyip Erdo?an'?n görü?melerinin ard?ndan "Akdeniz'de Deniz Yetki Alanlar?n?n S?n?rland?r?lmas?" ile “Güvenlik ve Askeri ??birli?i” mutabakat muht?ralar? imzalad?.

Hakkaniyet ilkesi ve uluslararas? hukuk kurallar?na uygun ?ekilde imzalanan ve Ekim 2020'de Birle?mi? Milletler (BM) taraf?ndan da tescil edilen anla?ma, iki ülkenin Do?u Akdeniz'deki hak ve ç?karlar?n? korumay? amaçl?yor.

Türkiye'nin deniz yetki alanlar? s?n?rland?rmas? konusunda Kuzey K?br?s Türk Cumhuriyeti'nden (KKTC) sonra ikinci anla?mas?n? Libya ile imzalamas?, Do?u Akdeniz'de izledi?i politikalar bak?m?ndan önemli bir kazan?m ve Türk diplomasisinin büyük bir zaferi olarak görülüyor.

Öte yandan anla?ma, Güney K?br?s Rum Yönetimi'nin (GKRY), adan?n tek sahibi gibi davranarak ve hakkaniyet ilkesine ayk?r? bir ?ekilde 2003'ten bu yana deniz yetki alan?n? s?n?rland?rmaya yönelik att??? tek tarafl? ad?mlara güçlü cevap niteli?i ta??yor.

Bununla birlikte, uluslararas? hukuka uygun hakça payla??mdan yana olan Türkiye, Do?u Akdeniz'e k?y?s? bulunan tüm aktörlerin kat?l?m?yla yap?lacak uluslararas? bir konferans?n toplanmas? ça?r?s?n? her f?rsatta yineliyor.

Do?u Akdeniz'deki hidrokarbon kaynaklar?n?n ke?fi

Do?u Akdeniz'de Türkiye'nin d???nda Suriye, Lübnan, ?srail, M?s?r, Libya, Yunanistan, KKTC ve Güney K?br?s Rum Yönetimi'nin bulunmas? nedeniyle deniz yetki alanlar?n?n s?n?rland?r?lmas? ciddi öneme sahip.

Türkiye, bölgede uluslararas? hukuktan do?an haklar?n?n mücadelesini uzun y?llard?r sürdürürken hidrokarbon kaynaklar?n?n 2000'li y?llar?n ba??ndaki ke?fi ve Do?u Akdeniz'deki ülkelerin bu alanda ad?m atmas?yla s?n?rland?rma konusu gündeme gelmeye ba?lad?.

GKRY, K?br?s Türklerinin e?it haklar?n? hiçe sayarak K?br?s meselesi çözülmemi? olmas?na ra?men 2003'te M?s?r, 2007'de Lübnan, 2010'da da ?srail ile deniz s?n?r? anla?malar? yapt?.

Bu anla?malara k?ta sahanl??? haklar?n? ihlal etmesi nedeni ba?ta olmak üzere birçok nedenle ?iddetle itiraz eden Türkiye ve KKTC, bölge ülkelerini bu anla?malar? yapmamalar? konusunda uyard?.

M?s?r, Yunanistan, Rum yönetimi ve ?srail taraf?ndan Kahire'de olu?turulan Do?u Akdeniz Gaz Forumu ile Türkiye, Libya ve Lübnan gibi aktörler saf d??? b?rak?lmaya çal???ld?.

GKRY, bölge ülkeleriyle görü?melerinde K?br?s adas?n? bir "ana kara" gibi varsayarak "e?it uzakl?k ilkesine" göre s?n?rland?rma anla?malar? yapt? ancak k?ta sahanl??? ve Münhas?r Ekonomik Bölge (MEB) s?n?rland?rmas?nda e?it uzakl?k ilkesi bir kural olarak zikredilmiyor.

Uluslararas? hukuktaki temel kural olan "hakça payla??m" ilkesine göre, adalara ana karalara k?yasla daha az k?ta sahanl???/MEB alan? verilebiliyor. Bu noktada adalar?n büyüklü?ü, cephe uzunluklar?, konumu, ana karalardan ne kadar uzak olduklar? gibi birçok faktör dikkate al?n?yor.

Yunanistan ve GKRY'nin tek tarafl? ad?mlar?

Ankara Üniversitesi Deniz Hukuku Ulusal Ara?t?rma Merkezi (DEHUKAM) Yönetim Kurulu Ba?kan? Prof. Dr. Hakan Karan, konuyla ilgili AA muhabirine yapt??? de?erlendirmede, Do?u Akdeniz'de kar??l?kl? k?y?s? bulunan devletler aras?nda k?ta sahanl??? ile MEB s?n?rland?r?lmas?n?n, hakkaniyet temelinde var?lacak bir anla?ma ya da mahkeme karar? ile sa?lanabilece?ine dikkati çekti.

Böyle bir anla?maya var?labilmesinin ilgili devletlerin i? birli?ine gitmesinin hukuki bir zorunluluk oldu?una i?aret eden Karan, "Gerek GKRY'nin 2000’li y?llar?n ba??ndan itibaren yürütmü? oldu?u s?n?rland?rma ve i?letme hamleleri gerekse Yunanistan'?n Sevilla haritas? temelinde Yunanistan'?n 12 kilometrekare büyüklü?ündeki Meis Adas?'n? merkez alarak Türkiye'ye deniz yetki alan? dayatma istemi, bölgede en uzun sahil ?eridine sahip Türkiye'nin denizlerden d??lanmas?na yol açacak tek tarafl? devlet uygulamalar?d?r." dedi.

Karan, buna kar??l?k Türkiye'nin menfaatlerini koruyabilmek ad?na, "bölgede yine d??lanmaya çal???lan" Libya ile deniz yetki alanlar?n? s?n?rland?ran bir anla?maya vard???n? belirterek bu anla?mayla Türkiye'nin Do?u Akdeniz'deki k?ta sahanl??? ile MEB s?n?rlar?n? resmen ortaya ç?kard???n? ifade etti.

"Türkiye’nin Do?u Akdeniz’deki s?n?rlar? Türkiye taraf?ndan ortaya konmu?tur"

Türkiye'nin böyle bir anla?may? kar??l?kl? k?y?s? bulunan ilgili ülke konumundaki Libya ile i? birli?i temelinde yapm?? olmas?n?n "hukuka uygun bir yakla??m" oldu?unu vurgulayan Karan, ?unlar? kaydetti:

"Bu anla?ma, Türkiye'nin Do?u Akdeniz'de sergilemi? oldu?u Mavi Vatan politikas?n? desteklemesi ve Mavi Vatan içinde yer alan k?ta sahanl??? ve ilan? halinde münhas?r ekonomik bölgesini s?n?rland?rmas? icab?yla 1936 tarihli Montreux Konvansiyonu'ndan sonraki en önemli diplomasi ata??d?r. Bu a?amadan sonra bu anla?ma var olsun ya da olmas?n, Türkiye'nin Do?u Akdeniz'deki s?n?rlar? Türkiye taraf?ndan ortaya konmu?tur."

Karan, öte yandan bölgedeki di?er devletlerin iddia ettikleri deniz yetki alanlar?n?n Türkiye'ninki ile çat??abilmesi ihtimalinin halen varl???na i?aret ederek "Bu çat??man?n uluslararas? hukuka uygun olarak Do?u Akdeniz'e k?y?s? bulunan tüm aktörlerin kat?l?m? ile hakkaniyet temelinde çözümlenmesi as?ld?r." dedi.

Bu yöndeki taleplerin Türkiye taraf?ndan defalarca di?er aktörlere iletilmi? olmas?na ra?men taleplerin kötü niyetle bugüne kadar teveccüh görmedi?ini kaydeden Karan, "Mü?terek çözüme kadar da hakkaniyet temelinde olu?turuldu?una inand???m?z resmi s?n?rlar, Türkiye'nin Mavi Vatan'?n?n bir parças? olup savunmaya de?erdir." ifadesine yer verdi.