Türk Silahl? Kuvvetleri geçti?imiz günlerde yeni Ak?nc? silahs?z insans?z hava araçlar?n?n (S?HA) ilk partisini teslim almaya ba?lad?. “Pantsir-avc?s?” Bayraktar TB-2’nin harp sahas?nda ve uluslararas? silah pazar?ndaki ba?ar?s?n? müteakip, yine Baykar taraf?ndan tasarlanan ve üretilen Ak?nc?, yo?un ate? gücü kapasitesi ve esnek harekât tasar?s? imkanlar?yla dikkat çekiyor.

Ak?nc?’n?n envantere girmesinin askeri-stratejik düzeyde ne anlama geldi?ini analiz etmeden önce vurgulamam?z gereken iki önemli nokta var:

Öncelikle, Libya, Suriye ve Karaba? cephelerinde oyun-de?i?tirici olan Türk insans?z hava sistemleri kadar, söz konusu sistemleri etkin ?ekilde kullanan Türk S?HA konseptlerini de ak?lda tutmal?y?z. Türk S?HA kabiliyetinin gerisinde, sözü edilen sistemleri dizayn eden, üreten teknolojik ve endüstriyel zekâ ile bahse konu sistemleri do?ru harekât tasar?lar?yla harp sahas?na sevk eden kurmay zekân?n birle?mesi bulunuyor. Söz konusu etkile?im, sürekli bir geri-bildirim, yeni harekât tasar?s? ve inovasyon döngüsü üreterek büyüyor. Türk S?HA’lar?, bugün, topçu unsurlar?na ke?if-gözetleme-istihbarat ve muharebe hasar k?ymetlendirmesi görevlerinden dü?man hava savunma sistemlerinin bask?lanmas?na; bilgi harbi görevlerinden terörle mücadelede lider militan kadronun do?rudan hedef al?nmas?na kadar çok geni? bir görev portföyünde kullan?l?yor.

Bahse konu ba?ar?y? teslim eden bir uluslararas? literatür olu?tu?unu da belirtelim. Örne?in, ?srail hava ve füze savunma sistemleri kapasitesinin in?a edilmesinde en önemli otorite olan Dr. Uzi Rubin, konuya ili?kin raporunda, Karaba? Sava??n?n “ilk kez ?HA ve S?HA’lar?n öncülük etti?i hava gücünün kazand??? sava?” oldu?unu belirtiyor.[1]

?kincisi; Ak?nc?, Türk savunma teknolojilik ve endüstriyel yeteneklerinin geldi?i noktay? göstermesi aç?s?ndan da önem arz ediyor. Benzer ?ekilde, Türk Havac?l?k ve Uzay Sanayii’nin (TUSA?) deniz karakol ve denizalt? harbi kabiliyetine sahip Aksungur S?HA’s?, Savunma Teknolojileri Mühendislik ve Ticaret A?'nin (STM) yüksek yapay zekâ niteliklerine ve geli?mi? hedef tespit algoritmalar?na sahip Kargu ve Alpagu kamikaze-drone aileleri, Meteksan ve Ares Tersanesi’nin ortak yap?m? ULAQ insans?z su-üstü muharip platformu gibi di?er önemli unsurlar da söz konusu teknolojik düzeyin di?er güçlü göstergeleri. Henüz S?HA segmenti kadar geli?mi? olmasa da, son dönemde tan?t?lan insans?z kara harp araçlar? prototipleri de, Türkiye'nin robotik harp çözümleri konusundaki vizyonunu ortaya koyuyor.

S?HA’lar?n harp sahas?nda bir karar silah? olup olamayaca?? konusu, aç?kças?, askeri bilimler penceresinden bak?ld???nda halen tart??mal?. Zira, analistlerin elinde yeteri kadar vaka henüz yok. Öte yandan, Karaba? örne?i, S?HA-yo?un bir harekât?n jeopolitik sonuç al?c? oldu?unu gösterdi. Bir soru ile daha anla??l?r k?lal?m; Bakü’nün elinde Türkiye ve ?srail ile savunma i?birli?i sonucu elde etti?i S?HA/?HA kapasitesi olmasa idi, 2. Karaba? Sava??’n?n, ayn? zayiat kar??l???nda, ayn? sürede benzer bir sonucu alabilece?ini iddia edebilir miydik? ?imdi ba?ka bir soru ile Ak?nc?’y? incelemeye geçelim: E?er, Azerbaycan Silahl? Kuvvetleri’nin elinde, Bayraktar TB-2’lerin ve ?srail yap?m? platformlar?n, yan? s?ra planlanan tüm silah sistem konfigürasyonlar? ile bir Ak?nc? envanteri olsa idi, Bakü, 2. Karaba? Sava??’nda benzer bir sonucu ne kadar sürede, ne kadar zayiat ile alabilir; Ermeni i?gal birliklerine nas?l bir zayiat verdirebilirdi?

Ak?nc?'n?n silah sistem konfigürasyonlar? cayd?r?c?

Bayraktar TB-2’ye k?yasla çok daha büyük olan Ak?nc?, yakla??k bin 350 tonluk harp yükü kapasitesi ile daha fazla ve çe?itli mühimmat? ta??yabilmekte. Daha çok mühimmat sadece daha geni? etki yar?çap? anlam?na gelmemeli. Planlanan silah sistem konfigürasyonu, oldukça esnek harekât tasar?s? olanaklar?n? da beraberinde getirmekte. Yani Ak?nc?, do?ru yararlan?l?r ise uygun ko?ullarda bir oyun-de?i?tirici olmak üzere envanterde.

Ak?nc?’n?n at??l? testlerinde Roketsan yap?m? MAM-T mühimmat?n? ba?ar?yla kulland???n? biliyoruz.[2] Bir k?yaslama yapmak gerekirse, Türk Silahl? Kuvvetleri ve Azerbaycan Silahl? Kuvvetleri harekâtlar?nda Bayraktar TB-2’nin en s?k kulland??? mühimmat?n, yine Roketsan yap?m? 22 kilogram a??rl???nda, 8 ila 14 kilometre menzile sahip MAM-L oldu?unu hat?rlatal?m. Çok daha a??r bir varyant olan yakla??k 90 kilograml?k MAM-T, do?al olarak daha y?k?c? bir ate? gücü anlam?na gelecek. Ak?nc?, ayn? zamanda TÜB?TAK-SAGE’in modernize etti?i güdümlü bombalar? da (JDAM) ta??yabilme kapasitesine sahip. Dolay?s?yla, özellikle dü?man hava savunma sistemlerinin zafiyet gösterdi?i sektör ya da irtifalarda ciddi bir hava-kara görev portföyünü de beraberinde getirecek.

Ak?nc?'n?n harp yükü konfigürasyonlar? aras?nda belki de en büyük ilgiyi hak eden, SOM-A havadan-sat?ha seyir füzesi. [3] 200 kilometreden fazla menzile sahip olan söz konusu milli füze ile Ak?nc?’n?n birlikte kullan?lmas?, insans?z platformlardan icra edilecek derin darbe (deep strike) kabiliyeti sa?layabilir. Özellikle Suriye gibi tehlikeli hava sahalar?nda faaliyet gösterirken, derinlikteki hedeflere taarruzun insans?z platformlar taraf?ndan icra edilmesi büyük bir avantaj olacakt?r. Zira, modern hava savunma sistemlerinin büyük bir risk te?kil etti?ini, personel ilk angajmanda kurtulsa dahi ele geçirilen pilotlar?n dü?man?n elinde kritik siyasi-askeri bask? araçlar?na dönü?tü?ünü, muharebe arama & kurtarma faaliyetinin de en az dü?man hava sahas?nda uçmak kadar tehlikeli oldu?unu biliyoruz. Türkiye’nin pilotlar?n? riske etmek istemedi?i hava sahalar? için art?k bir alternatifi olacak.

IDEF-2021’de ve sonras?nda gözlemlenen e?ilim, bir ba?ka ilginç a??r mühimmat entegrasyonu plan?n?n TRG-230 a??r roket / taktik balistik füze etraf?nda ?ekillenebilece?ini gösteriyor. Esasen bir kara harp topçu & füzeci silah sistemi olan TRG-230, yakla??k 210 kilogram a??rl???nda ve 55 metreden fazla etki yar?çap? sa?layan 50 kilograml?k harp ba?l??? bulunuyor. Ayr?ca, güdüm sistemleri (GPS & INS), 10 metreden daha az CEP (circular error probable) ile incelemeye konu mühimmat?, yüksek ate? gücü ve hassasiyeti ile de?erli bir askeri varl?k haline getiriyor. Daha basit bir ?ekilde ifade etmek gerekirse, tek bir TRG-230, bir futbol sahas?n? etkili ve güvenilir biçimde imha edebilecek güce sahip. Bunu da yüksek bir hassasiyetle yapabilecek güdüm sistemleri var. Ak?nc? & TRG-230 entegrasyonu, harp sahas?nda cayd?r?c? ve hava savunma sistemleri için bask? unsuru olacak bir çözüm sunabilir.

Yenilikçi harekât tasar?s? ve kapasite art???

Türk savunma teknolojisi ve sanayii vizyonuna ili?kin aç?k-kaynakl? veriler s?n?rl? olsa da baz? ipuçlar? bulunmakta. Örne?in, 26 May?s 2019'da Savunma Sanayii Ba?kan? Prof. Dr. ?smail Demir, Twitter hesab?ndan iddial? bir simülasyon yay?nlad?.[4] Görüntüde, bir Ak?nc? S?HA, ana gemi gibi kullan?larak, Alpagu kamikaze drone’lar?n? hedef saha üzerinde b?rakmakta idi. Alpagu kamikaze drone’lar? da sürü taarruzu ile hedeflerine do?ru ilerliyordu.

Döner kanatl? karde?i Kargu ile birlikte STM'nin Alpagu serisi ak?ll? algoritmalar ve di?er kritik otonom özelliklerin yan? s?ra, ö?renebilen hedef tespit sistemlerine de sahip.[5] E?er bahse konu kamikaze drone’lar, Ak?nc? gibi geli?mi? sensörleri olan bir sistem ile entegre edilebilirse, söz konusu kombinasyon Türkiye için yeni bir dönemin kap?lar?n? da açabilir. Elbette Alpagu-Ak?nc? entegrasyonu için henüz plandan çok teknolojik bir zihin egzersizi ya da ufuk turu diyebiliriz, en az?ndan kamuya aç?k bilgiler bu yönde. Yine de ABD’nin savunma teknolojileri geli?tirme ajans? DARPA’n?n Gremlinler dosyas? alt?nda benzer konseptte bir projeyi geli?tirdi?ini de biliyoruz. Yani, Türkiye’nin gidecek çok yolu var ancak hedef de imkâns?z say?lmaz.

?nsans?z hava sistemlerinde ba?ar? sa?lanabilmesi için bir di?er önemli konu ise elektronik harp (EH) sistemleri ile robotik harp unsurlar? aras?ndaki uyum. Basitçe özetlemek gerekirse, Bahar Kalkan? Harekât? s?ras?nda Türk S?HA’lar?, Suriye Arap Silahl? Kuvvetleri’ne ait, Rus yap?m? Pantsir hava savunma sistemlerinin etkili menzilleri içinde faaliyet gösterdi.[6] 57E6 ailesinden füzeler ve 30mm 2A38M uçaksavar toplar?yla donat?lm?? söz konusu hava savunma sistemleri kar??s?nda, Türk S?HA’lar?, elektronik harp silahlar? ile verimli i?birli?i sayesinde, ba?ar?l? bir harekât icra etti. Bayraktar TB-2, “Pantsir avc?s?” imaj?n? böylece Suriye’de kazan?p, Libya’da Hafter güçlerinin Pantsirleri kar??s?nda da peki?tirdi.

Halihaz?rda, Türkiye'nin savunma sanayii kapasitesi, elektronik harp segmentinde h?zla geli?me kaydediyor. Dolay?s?yla Ak?nc? ile Türk Silahl? Kuvvetleri’nin elektromanyetik spektrumdaki yeteneklerinin birle?mesinin getirileri, Türk savunma yeteneklerinin gelece?i için kritik bir husus.

Terörle mücadele istihbarat?nda operasyonel kabiliyetin gelece?i ve Ak?nc?

Ak?nc?, konvansiyonel askeri kazan?mlar?n yan? s?ra, Türk güvenlik güçleri için farkl? alanlarda da önemli bir rol oynayabilir. Örne?in, son dönemde Milli ?stihbarat Te?kilat?, S?HA/?HA kapasitesi kazand? ve terörle mücadele faaliyetinde söz konusu kapasiteyi aktif olarak kullan?yor.

Suriye’de ve Irak’ta yerle?en PKK & YPG terör a??na yönelik mücadele stratejisinin temel unsurlar?ndan biri de üst düzey militan kadronun S?HA taarruzlar? ile hedef al?nmas?. Dolay?s?yla Ak?nc?’n?n salt konvansiyonel harp unsuru olarak görülmemesi gerekir. Binlerce kilometre menzili olan, 30-40 bin kilometre irtifada görev yapabilen incelemeye konu S?HA’n?n, özellikle seyir füzesi içeren harp yükü konfigürasyonlar?, bir istihbarat servisinin terörle mücadelede yüksek de?erli hedeflere yönelik operasyonel kabiliyeti için çok ?ey ifade edebilir.

Ak?nc?’n?n hava-hava füzesi: S?n?rl?l?klar ve oyun alan?

?imdi, en gerçekçi olmak gereken noktaya gelebiliriz. Ak?nc?’n?n harp yükü seçenekleri aras?nda, Türkiye'nin milli havadan havaya füzeleri Bozdo?an ve Gökdo?an da var. Peki, Ak?nc?, insanl? bir sava? uça?? dü?ürebilir mi?

Harp tarihinde bir drone’un insanl? bir sava? uça?? dü?ürdü?üne dair hiçbir örnek yok. 2002'de bir ABD Predator drone, Irak Arap Hava Kuvvetleri’ne ait, Sovyet yap?m? bir Mig-25'i dü?ürmeye çal??t?.[7] 1960'lar?n sonlar?ndaki teknolojiye dayanan Mig-25 bile, ki çok yüksek h?za ve baz? kinematik avantajlara sahip bir uçakt?r -Predator için neredeyse imkâns?z bir görevdi. Sonunda Irak Mig-25’i, ABD Predator drone’u vurdu. Öte yandan, insans?z platformlara kar?? test verileri mevcut. 2018'de bir ABD MQ-9 Reaper S?HA, askeri tatbikatlarda bir insans?z hava arac?n? hedef alm?? ve dü?ürmeyi ba?arm??t?.[8]

Sonuç olarak, Ak?nc?'n?n modern bir dü?man sava? uça?? dü?ürmesi beklenmemeli, görevi de bu de?il. Fakat çok avantajl? bir senaryoda, örne?in, çok iyi bir radar a?? ile beslendi?i ve topografyan?n uygun oldu?u ko?ullarda, durumsal fark?ndal??? çok kötü, yava? uçan ve tehlike alt?nda oldu?unu hissetmeyen bir dü?man taarruz uça??na ya da helikopterine kar?? Ak?nc?’dan ate?lenecek görü?-ötesi havadan-havaya füzeler bir sonuç alabilir mi? Teorik olarak mümkün; daha do?rusu, imkâns?z de?il. Öte yandan, tekrar etmek gerekirse, Ak?nc? bir hava-hava harbi platformu de?il, üst düzey bir stratejik silahl? insans?z hava arac?. Görev portföyü de buna uygun olacakt?r.

Son olarak, Ak?nc?’n?n sadece dev bir silah ta??y?c?s? olmad???n? belirtmek gerekir. Ak?nc?, AESA radar?, di?er geli?mi? elektronik istihbarat yetenekleri ve bir dizi sofistike yapay zekâ özelli?i ile dikkat çekecek. Maksimum irtifa performans? ve uçu? süresi yüksek. Böylece, a? merkezli bir harp ortam?nda, di?er dost birliklere (özellikle kara harp unsurlar?na) sunaca?? istihbarat-ke?if-gözetleme-hedef tespit ve muharebe hasar k?ymetlendirmesi deste?i potansiyeli hafife al?nmamal?. Dolay?s?yla bilgi üstünlü?ü alan?nda oynayaca?? roller var, ki bilgi üstünlü?ü 21. yüzy?l harp sahas?n?n en k?ymetli unsurudur.

Ak?nc? ve Türk insans?z hava yeteneklerinin gelece?i

Türk askeri literatüründe, “Ak?nc?” terimi, dü?man hatlar?n?n gerisinde gayrinizami harp yürütmek, dü?man topraklarda ke?if yapmak ve ilerleyen ordulara öncülük etmek gibi özel görevleri yerine getiren, muharip kabiliyeti yüksek, h?zl? hafif süvari birliklerini tarif etmi?tir. T?pk? Türk süvari gelene?i gibi tarihi kökleri Orta Asya steplerine uzanan Türk Ak?nc? birlikleri, Osmanl?lar?n fetihlerinde de önemli roller oynad?lar.

Ad?n? Ak?nc?lardan almas?na ra?men, askerî aç?dan Ak?nc? S?HA’y? “hafif süvari” kategorisinde de?erlendirmek pek de do?ru de?il. E?er gerçekten bir harp tarihi analojisi yapmam?z gerekirse; dü?man?n sava?ma azmini k?rabilecek ?ok taarruz gücünü, hareket kabiliyetini ve çok yönlü görev potansiyelini bir araya getiren Ak?nc?, Türk-Mo?ol ordular?n?n a??r süvari birliklerini daha çok and?r?yor.

En ba??nda da belirtti?imiz gibi, Karaba?, Suriye ve Libya cephelerindeki robotik harp ba?ar?s?n?n alt?nda yatan unsur sadece Türk ?HA'lar? de?il, Türk ?HA’lar?n?n izledi?i harekât tasar?lar?d?r. Ak?nc?'n?n yeteneklerinin hangi konseptlere ilham verece?ini görmek için önümüzdeki y?llar? beklemek gerekiyor.

[1] Bkz. Uzi Rubin, The Second Nagorno-Karabakh War: A Milestone in Military Affairs, BESA Center, 2020

[Dr. Can Kasapo?lu EDAM Güvenlik ve Savunma Program? Direktörüdür. Dr. Kasapo?lu, ayr?ca, ABD merkezli dü?ünce kurulu?u Jamestown Foundation bünyesinde Avrasya Bölgesi Askeri Meseleleri analisti olarak çal??malar?n? sürdürmektedir] ???????